David Bordwell, die teoretiese filmkenner, het my nommer. Al verskil ons waarskynlik sterk oor geloofsake, wandel ek graag in die gange van sy gedagtes, natuurlik met die volle wapenrusting aan. Ek sou graag wou glo dat dit iets te make het met die grondstrukture van die algemene genade waarby Bordwell dikwels inskakel. Die aanhaling wat hier volg as reaksie op die veelsydige Marxistiese filosoof en kultuurkritikus, Slavoj Žižek, is 'n goeie voorbeeld. Dit bevestig dat enigeen wat nugter die grondslae van sy eie spesialis-gebied opsoek, moontlik iets te sê het vir hulle wat ons voorgaan in meta-analises. Dit lyk vir my of Bordwell nie net vir Žižek iets te sê het nie, maar sommer ook vir menige kerke en teoloë wat naïef rondswem in die waters van hul erkende en onerkende meesters. Besluit maar self as jy die volgende woorde van Bordwell hoor:
"Most
important, although I didn’t have Žižek in mind when I wrote the essay, he
himself instantiates all the conceptual commitments and rhetorical habits I
criticize. His work is a pastiche of many, widely varying intellectual sources
(from Ernest Laclau to Stephen Jay Gould). He is an associationist par
excellence. His use of films is purely hermeneutic, with each film playing out
allegories of theoretical doctrines. And he never doubts his masters Hegel and
Lacan, exemplifying the tendency I characterize this way: “The pronouncements
of Lacan, Althusser, Baudrillard, et cie are often simply taken on faith”
Kom ons haal die soliede punte stelselmatig uitmekaar vir beter besinning oor dit waarteen ons almal moet waak:
- Daar is konsepsuele verbintenisse en retoriese gewoontes wat ons het wat dalk gekritiseer moet word. Ed De Bono het reeds lankal daarop gewys dat baie van ons verskille te make het met persepsie en nie met logika nie. Dit is op hierdie vlak wat ons so maklik by mekaar verbypraat en so maklik by ons eie konsepsuele verbintenisse verbykyk, gewoon omdat ons nie anders kan as om ook deur hulle te kyk nie.
- Ons kan soveel intellektuele bronne hê dat ons op eklektiese wyse daarmee omgaan. Die gevolg is dat ons dit nie georden inspan nie, maar op 'n wyse waar ons onsself verskoon dat ons met die model van pastiche werk - 'n handige verweer in die wereld van eklektisisme.
- Ons kan so verbind wees aan ons eie idees dat ons assosiasie-slawe word (is daar in Afrikaans 'n woord soos assosianis?). Met ander woorde, om die begrippe van C.S. Lewis te gebruik, ons gebruik dit wat voorhande is bloot instrumenteel om ons te herinner aan die reeds bekende, in plaas van om dit te ontvang as iets wat juis ons eie wêreld met sy assosiasies oorstyg.
- Ons kan films en narratiewe bloot op hermeneutiese wyse allegories begin lees om ons gunsteling temas te onderskryf en die unieke lyne van die storie met sy narratiewe genot eintlik op die agtergrond skuif.
- Ons verbintenisse, bewus en onbewus, aan die eintlike meesters wat ons meta-narratief, kan so slaafs wees dat daar eintlik nie meer plek vir bevraagtekening deur die groot Meester is nie. Die sluit ook die groot meesters van Pomoland in. Die oomblik wanneer daar so omgegaan word met die meta-narratief en sy meesters, het ons net 'n onvermydelike nuwe weergawe van "deur die geloof alleen", met ander woorde die implisiete nuwe gesagsbron van onfeilbaarheid.
