Wanneer die aarde waggel

Lees: Psalm 46   

Gedagte vir kinders: Geen skrik op aarde kan Christene skei van God se beskerming nie.  

Oorsig: Hierdie Psalm beskryf die vaste sekerheid wat gelowiges selfs in die grootste benoudhede mag hê wat oor die aarde kom. Die Psalm vertoon drie dele wanneer ons let op die drie selas (vgl. v.4,8,12). Die woord sela gaan oor ’n ruspose vir diep nadenke, sodat dit in jou hart kan insak voordat daar verder beweeg word.    

In die eerste gedeelte (v.1-4) word gefokus op God as toevlug en sterkte. Ons lees eerste van musiekaanduidings. Daar is sprake van ’n musiekleier, die kinders van Korag (vgl. 1 Kron. 9:2,19), sopraanstemme en ’n lied (v.1). Hierdie lied moet dus georganiseer word om reg daaraan te laat geskied. Dit begin met die belydenis oor God as (1) toevlug en (2) sterkte. Hierin is Hy al baie op die proef gestel en nog altyd was die uitslag dieselfde (v.2). Daarom sal gelowiges nie vrees nie, selfs wanneer die skepping self dreig om uit mekaar te val (v.3). Die Psalmis nooi selfs uit dat dit moet gebeur en dan vind ons die eerste sela (v.4)

In die twee gedeelte (v.8-11) word uitgebrei op die effekte van God se teenwoordigheid. Daar is stroompies van ’n rivier wat Jerusalem as stad van God bly maak. Dit verwys na die rustige en lewegewende water, te midde van die onstuimigheid, wat gevind word in die Godstad, met ander woorde daar waar God woon, en wat blydskap bring (v.5). Omdat God daar is, sal dit nie wankel nie en sal sy hulp daar wees as die dag breek (v.6). Die Psalmis wys dan daarop dat nasies al gebruis het en koninkryke gewankel en die aarde gebewe het as God sy stem verhef het. (v.7). Hy bevestig dan dat die Here van die leërskare, ook genoem die God van Jakob, met die gelowiges is, ’n rotsvesting is, en dan volg die tweede sela.

Die derde gedeelte (v.9-12) begin met ’n uitnodiging. Kom aanskou die skrikwekkende dade van die Here (v.9). Hy laat oorloë ophou oor die hele aarde en Hy doen dit deur die oorlogwerktuie tot niet te maak. Hierdie grootse dade lei dan tot ’n oproep om te “laat staan”, dit wil sê op te hou, met sekere gedrag. Hierdie gedrag kan opstand teen God wees, of angstigheid of murmurering. Die Here bevestig hierna dat Hy hoog sal wees onder die nasies  (of heidene) en hoog op die aarde (v.11). Die Psalmis sluit dan af met dieselfde belydenis van vers 8:

Vreugde deur herinnering, gebed, en belofte

Lees: Psalm 126            

Gedagte vir kinders: Saai, al is dit met trane, want deur Jesus Christus sal jy oes met vreugde.

Oorsig: Psalm 126 is deel van die bedevaartsliedere. Dit is moontlik gesing wanneer die Israeliete opgetrek het vir hulle jaarlikse feeste in Jerusalem. Ons sing dit steeds op pad na die nuwe Jerusalem. Die Psalm het duidelik twee dele. Ons hoor eers van ’n wonderbaarlike bevryding toe die Here die lot van Sion verander het (v.1-3) en dan van ’n nuwe gebed en profesie (v.4-6). Sion was die berg waarop die tempel gebou is en staan hier vir die kinders van God wie se versoening met Hom op sy  geopenbaarde weg van versoening gebou is. Die lot van Sion gaan dus oor die omstandighede van sulke mense wat wonderlik verander het.

Die spesifieke omstandighede hier verwys waarskynlik na die terugkeer uit die ballingskap. Die volk se ontrou aan die Here het veroorsaak dat die tien stamme van Israel deur Assirië (721 v.C.) weggevoer is, en Juda en Benjamin later deur Babilonië (598-587 v.C.). Uiteindelik, na 70 jaar (vgl. Jer. 25:11; 29:10; Dan. 9:2; 2 Kr. 36:22; Esra 1:2) in Babel en omstreke,  het koning Kores, wonder bo wonder, ’n bevel uitgevaardig en die volk kon terugkeer na hulle eie land en hulle kon God weer in vryheid aanbid.

Die volk het beleef dat die Here hulle lot verander het en dit was asof hulle droom (v.1) Wat ‘n vreugde het hulle nie hieroor beleef nie! Lag en jubel was in hulle mond en op hulle tong. (v.2). Selfs die heidene het daaroor gepraat. Dit was so groot dat die heidene nie anders kon as om raak te sien dat God groot dinge aan sy volk gedoen het nie (v. 2). Die Psalmis bevestig dan dat die Here wel groot dinge aan hulle gedoen het en dat hulle bly was (v.3).

Net hierna verander die herinnering aan die verlede na ’n gebed in die hede. Daar is nuwe uitdagings.  Indien dit die volk was wat teruggekeer het, was daar soveel nuwe hindernisse in die land wat hulle weer moes opbou. Die Psalmis vra dat iets sal gebeur soos die waterstrome in rivierbeddings wat in die droë Suidland skielik kon opdaag vanuit die hoërliggende gebiede en lewe gebring het in die woestyngebied (v.4). Ná die gebed word daar ook ’n profesie uitgespreek. Die wat bly saai, al is dit met trane, sal tog later jubel wanneer daar geoes word. (v.5).  Die Psalmis brei dan verder hierop uit in beskrywende taal. Die saaier mag selfs heeltyd loop en huil as hy die saadkoring dra wat hy uitsaai. Tog sal hy sekerlik, en die woord sekerlik word beklemtoon, met gejubel later kom en die gerwe van sy oes dra (v.6).         

Besprekingsvraag:  Pas die faktore wat die saaier kan verhinder om te saai, op ons toe. 

Insig: Wanneer die Here ons lot werklik verander, gebeur dit bokant die verwagting. Dit is part en deel van die evangelie en beeld presies uit wat evangelie beteken.

Boekbespreking: Joyce Little, The Church and the Culture War: Secular Anarchy or Sacred Order (1)

Wanneer ’n publikasie reeds in 1995 verskyn het, en dit spreek in 2021 steeds asof dit gister geskryf is, het iets merkwaardig plaasgevind. Dit is die indruk waarmee Joyce Little ’n mens agterlaat in haar publikasie, The Church and the Culture War: Secular Anarchy or Sacred Order. Hoewel Little vanuit Rooms Katolieke perspektief skryf, is verreweg die meeste elemente wat sy hanteer ook vir Protestante van waarde. Ook waar ’n mens in Protestantse forsheid verplig voel om die stem te laat hoor, is daar moontlikhede om die saak om te bou tot iets wat steeds waarde het. Die rede is dat Little op besondere wyse die hedendaagse wêreldbeskouing uitpak en punt vir punt weerlê met die antiek-tydlose benadering wat oor eeue heen kom. Little  toon oortuigend aan hoe al die bekende mantras van ons dag eintlik maar net ’n (wan)orde verteenwoordig wat streef om ’n alternatief te bied op die oorspronklike orde van God. Uiteindelik kom dit neer op die heilige orde van God wat verruil word vir sekulêre anargie. Volgens Little skep sekulêre anargie weer al die redes vir een of ander vorm van tirannie wat dan noodwendig moet oorneem om ’n mate van orde te herstel.   

Boute en moere van twee teenoorstaande ordes

In sewe hoofstukke gaan Little stelselmatig te werk om die verskillende elemente uitmekaar te haal wat opgestel word teen God se heilige orde vir die samelewing en wat die Kerk veronderstel is om te verkondig en te bewaar. Op treffende wyse lei sy in deur die hedendaagse konsep van mag vanuit veral die feminisme in teenstelling te bring met die konsep van gesag. In die opvolgende hoofstukke hanteer sy abstrakte taal teenoor geïnkarneerde taal (hfst. 2); syfer teenoor sakrament (hfst. 3), gelykstelling teenoor hiërargie (hfst. 4); keusevryheid teenoor selfgeskenkte vryheid (hfst. 5); outonomie teenoor kerklike moederskap (hfst. 6); en feministiese suspisie teenoor die vertroue van Maria as uiting van ’n nuwe Eva en van die Kerk (hfst. 7). Little sluit die werk af met ’n epiloog waarin sy twee films (Crimes and Misdemeanors vs. Groundhog Day) naby aan 1995, met mekaar vergelyk en waarin sy die uiteenlopende wêreldbeskouings in die twee films aantoon. Elkeen van Little se hoofstukke verdien selfstandige behandeling en diep nadenke. Little se boek is daarom die tipe werk wat maklik met rooiwyn gepaard sou kon gaan. Hierdie publikasie bied werklik die geleentheid vir opvoedingsinstansies om meer grondliggend na te dink oor die sogenaamde waardes wat elke instelling belangrik ag. Reeds die woord, waardes, wat ook deur een van Little se hoofstukke met Orwelliaanse nuutspraak (Orwellian newspeak) in verband gebring sou word, behoort ons te laat oorweeg of die woord norme nie ’n beter keuse is nie. En verder sou Little se werk kon help om die normes en waardes as boute en moere van ’n bepaalde wêreldbeskoulike enjin uitmekaar te haal en stuk vir stuk in oënskou te neem. In hierdie aflewering word daar oorsigtelik op die eerste hoofstuk ingegaan.

Rus, roeping, en rykdom in die nuwe verbond

Lees: Hebr. 4:1-16         

Gedagte vir kinders: Glo en geniet God se rus deur Jesus Christus.   

Oorsig: Hebr. 3 het aan die hand van Psalm 95 reeds gewys op die voorbeeld van die Israeliete wat gered was uit Egipte, en tog nie die rus van Kanaän ingegaan het nie. Hoofstuk 4 bou hierop voort. Christene wat deel geword het van die nuwe verbond in Christus, moet met goddelike vrees seker maak dat hulle nie soos die Israeliete in die woestyn afvallig raak en die Here se beloftes van rus mis nie (v.1). Daar is ’n sin waarin die evangelie aan die Israeliete en aan ons verkondig is. Die rede is dat ook hulle die Here se beloftes gehad het. By hulle het hul wel die Woord van God gehoor, maar dit was nie met die geloof verenig nie (v.2). Die wat wel glo in die beloftes van God en daarom gehoorsaam, gaan sy rus in.

Die Hebreërskrywer gaan dan voort om te verduidelik wat hierdie rus, wat hy later ook sabbatsrus (v.9) noem, beteken. Daar is eintlik drie maniere waarop hierdie rus ter sprake is. Daar is (1) die rus waarvan ons by die skepping lees op die sewende dag (v.4). Daar is ook (2) die rus wat die volk voorlopig kon beleef met die intog onder Josua in die beloofde land Kanaän (v.8). Die Psalmskrywer maak ons bewus van (3) ’n verdere rus met ’n nuwe toepassing vir “vandag” ná Kanaan (v. 7-9). Kanaän is dus ’n tipe en heenwysing na ’n ander groter rus, want anders sou daar na Josua nie meer nodig wees om van ’n ander “vandag” te spreek nie (v.7-8). Dit is die sabbatsrus wat eenmaal in sy volheid waar sal wees op die nuwe hemele en die nuwe aarde (vgl. v. 9). Ons kan nou reeds in beginsel in die rus deel deur die geloof in God se beloftes wat in Christus ook ons deel is.

Om vandag te glo, te rus, en te gehoorsaam

Lees: Hebr. 3:12-19       

Gedagte vir kinders: In moeilike tye, leef in die geloof en hou vas aan God se beloftes.

Oorsig: In die voorafgaande gedeelte het die Hebreërskrywer gefokus op die onoortreflike heerlikheid van Christus as Gestuurde en Hoëpriester van ons belydenis (3:1). Hy het spesifiek daarop gewys dat Christus soveel voortrefliker is as Moses, die middelaar van die ou verbond. Moses was maar net ’n dienskneg van die huis, maar Christus is die Seun en Bouer van die huis wat God oprig (3:3-4; 5-6). En nou wys die Hebreër-skrywer verder op wat God in Psalm 95:7-11 gesê het van mense van die ou verbond wat ongelowig en ongehoorsaam was aan God nadat hulle reeds soveel van God beleef het.  

Die Hebreër-skrywer pas hierdie gebeure met mense van die ou verbond nou toe op die gelowiges van die nuwe verbond. Hulle het soveel meer as Moses. Hulle het die enigste Hoëpriester en Seun van God as hulle Middelaar. Hulle loop die gevaar om in dieselfde toestand te beland as die volk van die ou verbond. Hulle het die Here se kragtige werke gesien, dit selfs gesmaak en geproe. En tog, by die eerste hindernis en weerstand in die woestyn, toe daar geen water was om drink  in die woestyn Sin, daar by Massa en Meriba nie (Vgl. Eks. 17:1-7; Ps. 95:8), het hulle met Moses getwis en gewonder of die Here wel in hulle midde is. Die Psalmis van Psalm 95 kyk later terug na daardie gebeure en roep ’n nuwe “vandag” uit waar die volk nie weer so moet maak soos die volk in die woestyn nie.

Die Hebreër-skrywer sluit hierby aan om daarop te wys dat die volk van die nuwe verbond let op Jesus Christus, hulle ook nie so moet maak nie. Daarom vermaan hy die gelowiges om daarvoor te sorg dat daar nie ’n bose en afvallige hart is wat wegval van die lewende God nie (v.12). Dit gaan hier oor 'n bose hart wat moedswillig afvallig word wanneer omstandighede moeilik raak, teen die getuienis van God in. Hulle moet mekaar eerder elke dag vermaan solank die geleentheid nog daar is om nie deur die verleiding van die sonde hard te word nie. Hulle het reeds deel geword van die nuwe verbond en moet net hieraan tot die einde vashou. Hy vra dan drie vrae oor die gebeure destyds om hulle deur die antwoorde te wys watter toepassings dit steeds vir hulle het.

Tipologie as wapen en wêreldbeskouing

Ek onthou vaagweg hoe ek iewers in my studente-dae in beleë moderne interpretasie van die Bybel, begin leer het dat sekere maniere van Bybelverstaan onaanvaarbaar is. Twee van die maniere wat slegte name gekry het was om die Bybel te psigologiseer of te tipologiseer. Die bedoeling was om so daarteen te waak dat die Bybel nie van sy betekenis in die onmiddellike verband losgemaak word vir ander agendas nie. Dit sou inlees in die Bybel tot gevolg hê en ons moes die Bybel lees vir wat daar staan, sonder om iets van buite af in te forseer.  

Wat nie vir my geleer is nie, altans nie aanvanklik in die liberale opleiding waaraan ek blootgestel is nie, is dat die Bybel altyd-alreeds  met bepaalde raamwerke benader word en dat 'n bepaalde neo-evolusionêre metode sluipend toegang kry wanneer dit nie pertinent hanteer word nie. Daar is ook nie vir my geleer dat die tipologiese lees van die Bybel van die veronderstelling  uitgaan dat die Bybel nie net op mikrovlak gelees moet word nie, maar ook op makrovlak en dat tipologie erns maak met die die makrovlak van die Bybel. Soos wat Patrick Fairbairn dit treffend verduidelik: Die kerkvaders het die Bybel in die lig van die geheel gelees, terwyl moderne eksegete geneig is om al die klem op die besondere teks in die onmiddellike konteks te wil lees. 

Ongelukkig het die huidige tydvak van fragmentering van die Teks daartoe gelei dat die tastende en tierende tipologiese visie op die geheel erg skade gely het. En tog sien al hoe meer mense in dat ons weer 'n tyd betree waar beide benaderings met nuwe vuur met mekaar mag en moet omgaan. Maar dan sal ons moet leer om tipologie te rehabiliteer en nie oor te gee aan gekaapte en verskraalde moderne opvattings daarvan nie. 

'n Lang aanhaling wat praat

Onderstaande het ek by Scott Hahn gevind. Die waarde van Hahn is dat hy dit nie bloot as metodiek aanbied nie, maar werklik help om dit as 'n omvattende idee aan die orde te stel wat jou hele uitkyk kan verlig. Tipologie kan jou wêreld omkeer. Ja dit roer aan die senuwees van jou hele wêreldbeskouing. Om dit te verduidelik, gaan ek vir Hahn self oor tipologie aan die orde stel, met een belangrike bywerking. Deur hierdie tolk gaan hy Afrikaans praat:   

 

Oor verbondseën, welgeluksalig en shalom

Lees: Ps. 128     

Gedagte vir kinders: Die Here seën elkeen wat Hom vrees en getrou lewe in die kultuuropdrag.

Oorsig: Hierdie Psalm is een van die bedevaartsliedere wat strek vanaf Ps. 120 tot Ps. 134. Die Israeliete het hierdie liedere jaarliks gesing wanneer hulle opgetrek het vir hulle feeste in Jerusalem. Ons sing dit vandag nog op pad na die hemelse Jerusalem. Psalm 128 sluit aan by Psalm 127 en vertel van ware seën. Ons moet hoor dat die hoogste vorm van geluk (“welgeluksalig”) deel is van elkeen wat die Here vrees (aanbid, met heilige ontsag, eerbied en respek voor Hom lewe – v.1)

Sulke mense is nie lui nie, maar werk met hulle hande en die Here seën dit met opbrings wat seker is. Hulle is gelukkig en dit gaan met hulle goed (v.2). Hierdie seën strek ook verder as die individu na die hele gesin. Die vrou van die man word vergelyk met ’n vrugbare wingerdstok binne-in die huis. Die wingerdstok het ondersteuning nodig, maar is vol vrug wanneer dit versorg en gekoester word. Die kinders word weer vergelyk met jong olyfboompies (v.3). Die staan hier onder meer vir kragtige potensiaal vir die toekoms. Die Psalmis bevestig dan dat diegene wat die Here vrees, so geseën sal wees (v.4).

Hierna word die seën verder oor sulke mense uitgeroep en ons hoor van die bron van hierdie seën – uit Sion. Dit is die berg in Jerusalem waarop die tempel gebou is. Die seën kom vanaf die tempel – daar waar die versoening en lewe met God bedien word.

Die nuwe wyn van die nuwe verbond

Lees: Joh. 2:1-11           

Gedagte vir kinders: God se nuwe wyn het deur Jesus Christus reeds begin.

Oorsig:  Ons lees hier van die derde dag vandat die Here Jesus na Galilea begin gaan het. Daar was ’n bruilof in Kana en Jesus se moeder was daar (v.1). Jesus en sy dissipels - ons weet hier in Johannes reeds van vyf - was ook na die bruilof genooi. Om een of ander rede het daar wyn kortgekom en die moeder van Jesus het Hom toe vertel dat hulle geen wyn het nie (v.3). Die Here Jesus het toe ’n bepaalde afstand tussen Hom en sy moeder geskep en haar as “vrou” aangespreek – die amptelike beleefde groetwyse van daardie tyd (v.4). Sy moes so leer dat Hy in sy openbare werk as die Gesalfde meer as net haar seun was. Hy het haar daarop gewys dat sy uur nog nie gekom het nie (v.4). In Johannes wys die uur wat gekom het, telkens op die kruisdood van Christus waar Hy vir ons sondes sou sterf.

Reformatoriese toetrede tot die derde golf van bydraes oor die Triniteit

Hierdie artikel is goedgunstiglik in 2020 geplaas in die feesbundel wat die die 150ste bestaansjaar van die teologiese opleiding van die GKSA herdenk. Hier is die voorsmaak tot die res:

Die gereformeerde teologie behoort in die leer van die Triniteit vandag ten minste twee uitdagings te hanteer. Die meer algemene uitdaging gaan daaroor dat gerekende reformerende teoloë soos Robert Letham (2004:5–6) daarop kan wys dat die meeste Westerse Christene praktiese modaliste is. Letham (2004:5–6) haal ook vir Colin Gunton aan wat beweer dat die neiging tot modalisme aan die wortel van die ateïsme en agnostisisme lê wat die Westerse kerk konfronteer. Intussen was daar ‘n sogenaamde Trinitariese renaissance, ook genoem oplewing (vgl. Vanhoozer 2014:31), wat in die twintigste eeu plaasgevind het en bepaalde antwoorde hierop begin gee het. Dit het daartoe gelei dat iemand soos Stanley Grenz (2004:1–5) die bydraes rondom die leer van die Drie-eenheid kon beskou as waarskynlik van die verreikendste vir die teologie in hierdie tydperk. Dit bring reeds die tweede uitdaging na vore wat in besondere sin op ons tyd gerig is. Wat is gereformeerdes se bydrae vandag in hierdie verband? Venter (2011:6–7) wys byvoorbeeld aan die hand van Van den Brink en Van Erp daarop dat daar, met uitsondering van Noordmans, ’n opvallende afwesigheid van produksie oor die Triniteit in Nederland in die twintigste en een-en-twintigste eeu was. Intussen het die produksie in Suid Afrika nie agterweë gebly nie, en Ernst Conradie (2019) het onlangs ’n handige oorsig oor geleerde bydraes oor die Triniteit in Suid-Afrika gegee.

Hierdie artikel tree die beweging tegemoet deur