Daar is sommige
boeke wat mos maar net jou nommer het. Hulle het eenvoudig die vermoë om jou
verbeelding aan die brand te laat slaan. Soms is dit sekerlik ook 'n geval van
tydsberekening, want op 'n gegewe tyd en plek in jou lewe is jy net meer
gereed, of eerder dalk ryp, vir sekere waarhede. Natuurlik sluit dit nie ons
vra en soek uit nie en veral nie die belofte dat daar oopgemaak sal word vir
die wat klop nie, maar dit is eenvoudig wonderlik wanneer op 'n woord op sy tyd
vir jou 'n lafenis is soos goeie tyding uit 'n ver land. Vandag het iets
hiervan my weer getref toe ek na ou aantekeninge kyk van Bryan Hollon se
werk, Everything is Sacred: Spiritual Exegesis in the Political Theology of Henri de Lubac.
Hollon is
eintlik hier 'n skrywer van die tweede orde, want inderwaarheid toon hy net die
relevansie van Henri de Lubac se denke vir vandag aan. Ek het reeds by meer as
een geleentheid hieroor in die publieke arena gepraat of geskryf. Vergelyk byvoorbeeld hierdie artikel oor die Vierperdewa. Maar my ou
aantekeninge het die besef laat posvat dat sekere goud-ertse nog nie deur
hierdie skrywer in die derde orde oor De Lubac, genoegsaam gedeel is nie. En in
Afrikaans kan dit veral 'n bydrae wees in die veld van Hermes waar postmodernes
bereid is om altyd nog 'n voordrag in die hermeneutiek aan te hoor oor die
oneindige uitstel van betekenis. Nie dat hierdie bydrae dit wil aanhelp nie.
Inteendeel. Maar laat my toe om die gaping te slaan terwyl nimmereindig dan
ook plek maak hiervoor. En om eerlik te wees, ek interpreteer vir Hollon
ruim in die lig van verdere leeswerk. Die rede is dat probeer word om die
possie so bevatlik as moontlik in Afrikaans te maak, asook om aan te dui hoe
reformerende ombouings dit op die beste moontlike wyse sou kon interpreteer.
Nou-ja, hier gaan ons.
Hollon wys hoe
De Lubac die moontlikheid van sinvolle antwoorde anderkant hedendaagse
bewegings bied - bewegings wat nogal die skaal in 'n postsekulêre
rigting laat swaai. Hy gee punte vir die Postliberale en Radikale Ortodokse
(RO) bewegings in die teologie, maar dan toon hy ook aan hoe De Lubac en
die Nouvelle Theologie anderkant hierdie vermeldenswaardige projekte
beweeg. Hier sal daar nie in diepte ingegaan word op sy betoog nie, maar daar
sal wel 'n paar gedagtes deurgegee word wat soos water vir moeë lywe kan wees
wat teologiese woestyne en mirage op mirage moet trotseer.
De Lubac het
volgens Hollon 'n spesifieke opvatting van Christelike mistiek. Christelike
mistiek kan vir De Lubac net een ding beteken en dit is vereniging met die
Drie-enige God van die Christelike openbaring, en wat in Christus gerealiseer
word deur sy genade (vgl. loc. 4205 van 6183). Christelike mistiek is daarom
ook altyd Trinitaries. Vir De Lubac is Christelike mistiek daarom in wese niks anders nie as die deelnemende
verstaan van die Heilige Skrif. Die misterie is dus deel van die betekenis
en mistiek beteken, as ek reg verstaan, om die betekenis deelnemend te leer
ken (vgl. loc. 4258). Die Skrif is daarom ook die prisma waardeur die
Christologiese eenheid van die heelal begryp word. Sjoe, dit klink belowend,
nie waar nie? Maar daar is meer.
Die geestelike
eksegese van die Christelike Skrifte, soos beoefen deur die Patristiese en
Middeleeuse teoloë, dien volgens De Lubac daartoe om die hele werklikheid te
verlig in die lig van Christus. Vir De Lubac speel hierdie geestelike eksegese
verder ’n konstitutiewe rol in die Kerk se deelname in die lewe van die
Triniteit. En verder is De Lubac ook uitgesproke daaroor dat indien hierdie
deelname in Christus verbygegaan word, daar verval word vanaf Christelike
mistiek in natuurlike mistisisme. (vgl. loc. 4265). Maar wat kan dit alles vir
ons vandag beteken?
Wel, om mee begin, dien Hollon 'n harde hou aan die geleerdes van RO-faam uit. Hy waardeer
hulle wel, maar wys daarop dat die feitlik afwesige eksegetiese element van die
Skrif in hulle bydraes oor die algemeen, die rede is waarom RO nie werklik
anderkant die spekulatiewe dekonstruksie van die sekulêre lewe kan
beweeg nie. En dit is juis hier waar hy van mening is dat De Lubac sterker
nagevolg moet word deur die RO-mense wat hom as belangriker as Barth ag omdat hy
die moderne dualisme oorkom het. Laat ons dan verder luister hoe De Lubac sy weergawe van Christelike mistiek toepas vanuit die Skrif. Hollon som dit op as die verstaan
van die Skrif wat voortgaan vanaf geskiedenis na allegorie (d.w.s. die
betekenis in Christus), na tropologie (moraliteit) in die najaag van die
eskatologiese visie op God (anagogie) (vgl. loc. 4429). Ons sal langer by
allegorie stilstaan, aangesien die ander fases daarin ingebed lê.
Allegorie, wat
vandag so maklik as willekeurige vergeesteliking verstaan word, was volgens De
Lubac egter iets heel anders in die beste hanterings van die kerkvaders. Dit
was die middel waardeur die Jesus van die geskiedenis ook as die alomteenwoordige Christus
gesien is en in samehang hiermee was tropologie (die morele dimensie) die wyse
waardeur die Kerk kon deelneem aan Christus (vgl. loc. 4486). Wat allegorie
betref, is geglo dat geestelike betekenis reeds in die geskiedenis opgesluit lê en
dat dit daarom profeties ingeskryf is in die feite, en so is die alomteenwoordigheid
van Christus, die Logos, dan veronderstel. Dit beteken dus dat die aanname van
allegoriese interpretasie eintlik groots was. Dit is dat daar 'n ontologiese
verbondenheid tussen die Ou Testament en die Messias is en nie bloot 'n
ekstrinsieke (veruitwendigde) ooreenkoms nie. Du Lubac kies daarom teen die begrip tipologie omdat dit volgens hom nog te veel net op die oppervlakte bly en nie genoegsaam
die volle ontologiese verbondenheid veronderstel nie. Allegoriese betekenis
verenig vir De Lubac nie net die heilsgeskiedenis nie, maar ook die Kerk se
teenwoordigheid en toekoms in 'n ontologiese band (vgl. loc. 4501). So vind
hierdie tipe allegoriese uitleg in Christus oral ongeforseerd in die Ou Testament plaas en stel so die Kerk in staat om Christus ook oral in die hede en in die
toekoms te sien (vgl. loc. 4534). Dit bied dan ook die egte grond om by die
morele implikasies van die teks - tropologie - stil te staan.
