Verlos van jou grootste verdrukking

Lees: Mattheus 1:18-25 

Gedagte vir kinders: Jesus Christus is waarlik God en waarlik mens.

Oorsig: Mattheus begin sy evangelie met ’n geslagsregister van Jesus wat Christus genoem word (1:1,16). Hy toon aan dat Jesus na sy mensheid aan sy wettige (nie-biologiese) vader op aarde se kant, uit die geslag van Abraham en Dawid is aan wie die groot beloftes oor die Messias gemaak is. Daarna vertel hy ons oor die geboorte van Jesus Christus. Hy wys daarop dat Maria swanger was deur die Heilige Gees toe sy moeder Maria verloof was aan Josef, maar voordat hulle saamgekom het in die huwelik (v.18). In daardie dae was ’n verlowing die eerste wettige stap in die sluiting van ’n huwelik, maar hulle het nog nie saamgebly nie. Dit het eers na die tweede wettige stap gebeur. Ons kan ons daarom indink wat Josef moes gedink het toe Maria swanger reeds was. Daar kon tog net een rede wees: Iemand anders het by haar geslaap.

Josef was ’n regverdige man en volgens die Ou Testament moes hy sulke ontrouheid nie aanvaar het nie en kon hy skei (vgl. Deut. 22: 13-24). Maar hy was regverdig en barmhartig en wou dit nie ’n openbare saak maak nie en wou in die geheim van haar skei (v.19). Hy het so die risiko loop dat mense sou dink dat hy dalk die slegte man was wat nie sy verantwoordelikheid aanvaar nie. Terwyl hy dit in gedagte gehad het, het ’n engel van die Here in ’n droom aan hom verskyn en gesê: “Josef, seun van Dawid, wees nie bevrees om Maria, jou vrou by jou te neem nie, want wat in haar verwek is, is uit die Heilige Gees.” (v.20) Die engel het verder gesê dat sy ’n seun sal hê en dat Josef hom Jesus moes noem. Dit is die Griekse naam vir Josua wat beteken “die Here verlos”. Die Engel het verder verduidelik dat Jesus sy volk van hulle sonde (let wel) sal verlos (v.21). 

Mattheus verduidelik dan dit alles gebeur het sodat die woord uit Jes. 7:14 (uit die Griekse vertaling, die Septuaginta, die LXX) vervul sou word wat die Here deur die profeet gespreek het: Kyk die maagd sal swanger word en ’n seun baar, en hulle sal hom Emmanuel noem. Dit beteken, as dit vertaal word: God met ons (v.22-23). Toe Josef uit die slaap uit wakker geword het, het hy gedoen soos die engel van die Here hom beveel het en sy vrou by hom geneem (v.24). Dit het beteken dat die mense sou skinder oor die mense wat ’n kind gehad het voordat hulle huwelik verseël is. Hy het egter nie by haar geslaap en intiem verkeer totdat sy haar eersgebore Seun gebaar het nie. En hy het Hom Jesus genoem, soos hy beveel is (v.25).    

Besprekingsvraag: Wat leer hierdie gedeelte ons oor wie die Christus van die Skrifte is?

Insig: Hierdie agt verse is gelade met lering oor wie Jesus Christus is en wat Hy kom doen het. Dit gaan oor die vleeswording, ’n wonder wat ons verstand te bowe gaan. Een kommentator (Platt) noem hierdie wonder tereg die grootste wonder in die hele Bybel en die grootste misterie in die heelal. Want wat kan meer verstommend wees as dat God mens geword het in Jesus Christus? Dit is die belangrike basis wat ons help om sin maak van waarom Jesus Christus so belangrik, so onopgeefbaar, so onvervangbaar is. 

Die grootpad van verlossing

Lees: Jesaja 35:1-10

Gedagte vir kinders: God kan ons woestyne deur sy genade in ’n paradys verander.

Oorsig: In Jesaja 34 kondig die profeet Jesaja oordeel aan oor Edom en daarmee aan almal wat God verlaat het. In hoofstuk 35 kondig hy egter ’n heerlik verfrissende tyd aan vir Israel. Dit vertel van die herstel in koning Hiskia se tweede deel van sy regering, maar daarmee kyk dit ook ver anderkant die oordeel oor die Edomiete, na die koninkryk van God. So word die profesieë oor Edom en Israel, God se Woord aan ontroues en getroues vir alle tye. 

Ons kyk in hoofstuk 35 na die verfrissende beloftes. Die belofte word gemaak dat die woestyn en dor land bly sal wees. Dit sal juig en blom soos ’n tulp/roos (2020 vertaling; KJV). Ja dit sal lustig blom en juig met gejubel. Want die heerlikheid van die Libanon met hulle statige sederbome word nou aan die woestyn gegee. Soos Karmel en Saron bekend was vir die wonderlike prag van hul plantegroei, so sal die skoonheid en heerlikheid van ons God sigbaar word in die dorre plekke (v.1-2; vgl. Ps. 104:16; Hoogl. 2:1). Daarom kom daar ’n oproep om die verswaktes, die met slap hande en struikelende knieë, te versterk. Die wat vreesagtig/angstig is word opgeroep: Wees, sterk, wees nie bevrees nie. Die rede is dat hulle God kom met wraak en met vergelding van Homself af en wat hulle sal verlos (v.3-4).

Dit sal ook onder die mense sigbaar word. Blindes se oë sal geopen word en die ore van dowes sal hoor. Die verlamde sal nie net loop nie, maar spring soos ’n takbok, en die tong van die stomme sal nie net praat nie, maar jubel. Ja, soos destyds na die uittog sal daar waters uitbreek in die woestyn en strome in die wildernis (v.5-6). Die grond wat gloei deur die versengende hitte van die son sal ’n waterplas word, en die dorsland sal fonteine van water wees. Daar waar die jakkalse rus in die dorre en onbewoonde plekke, sal daar gras en biesies wees - die tekens van baie water. Daar sal ook ’n grootpad wees, ’n tipe snelweg, wat die heilige weg genoem sal word. Geen onreine sal op daardie pad verbygaan nie. Dit sal wees vir diegene wat reg lewe en God se pad stap. Selfs die dwase sal nie meer dwaal nie (v.7-8). Daar sal ook geen leeu wees wat soos ’n roofdier optree nie. Ja, geen verskeurende dier sal daarop kom of aangetref word nie. Maar die verlostes sal wel daar loop. Die losgekooptes van die HERE sal teruggaan na Sion, die berg waarop die tempel gebou is. Hulle sal kom met gejubel en ewige vreugde sal op hulle hoof wees. Hulle sal vreugde en blydskap verkry, maar kommer en gesug sal wegvlug (v.9-10).  

Besprekingsvraag: Watter toepassings kan ons alles maak oor woestyntoestande wat omkeer?

Insig: In Jesaja 34 en 35 kry ons teenoorstaande sketse – die een van oordeel (hoofstuk 34) en die een van genade en verlossing (hoofstuk 35). Dit verteenwoordig toestande wat in die geskiedenis reeds voltrek word en eenmaal ten volle geteken sal staan. 

Woordverkondiging en feestelikheid

Lees: Nehemia 8:1-13

 

Gedagte vir kinders: God se Woord vorm ons om heilig en vol vreugde te wees.

Oorsig: Esra en Nehemia vertel ons van die heropbou van Jerusalem se tempel en die mure, die sentrum van Israel se geloof, nadat hulle teruggekeer het uit die ballingskap (458-445 v.C.). Maar ook die mense moes opgebou word (vgl. Esra 7-10; Neh. 7-13). In Nehemia 8 hoor ons van die openbare proklamasie van God se Woord onder leiding van Esra en watter effek dit gehad het.

In die sewende maand (Tishri – Sept/Okt), terwyl die kinders van Israel in hulle dorpe was, het hulle soos een man op die plein voor die Waterpoort bymekaar gekom en aan Esra die skrifgeleerde gevra om die boek van die wet van Moses wat die Here beveel het (let wel), te bring. Esra die priester, het toe die wet voor die vergadering gebring, bestaande uit manne, vroue en almal wat met verstand kon luister. Dit was die eerste dag van die sewende maand, die dag van trompetgskal en die nuwe siviele jaar, en ook die maand waarin die huttefees later gevier is  (v.1-3; , vgl. Lev. 23:24,34). Esra het voorgelees vanaf ligdag tot die middag, in teenwoordigheid van almal wat kon verstaan. Almal het aandagtig geluister (v.4). Esra het op ’n houteverhoog gestaan wat hulle vir die geleentheid gemaak het en langs hom aan sy regterhand was ses manne, en aan sy linkerhand sewe. Toe Esra die boek oopmaak, het die hele volk opgestaan (v.5-6).      

Esra het toe begin met lofprysing en die hele volk het geantwoord, “Amen, amen!”, met opheffing van hul hande en hulle het gebuig en die Here aanbid met die aangesig na die aarde toe. Toe het dertien ander mans wie se name genoem word, saam met die Leviete die volk in die wet onderrig, terwyl die volk op hul plek bly staan het (v.7-8). Hulle het uit die boek, die wet van God (1) duidelik voorgelees en (2) dit verklaar, sodat (3)  die mense verstaan het wat voorgelees is. Nehemia (goewerneur) en Esra (priester en skrifgeleerde) en die Leviete het die volk onderrig. Die volk het gehuil toe hulle die woorde van die wet hoor. Hulle is egter onderrig om nie te huil nie, omdat die dag heilig was aan die Here (v.9-10). Hulle is eerder aangemoedig om lekker spys te eet, soet dranke te drink en porsies te stuur aan hulle vir wie niks berei is nie, omdat die dag heilig was aan hulle (onse) HERE. Hulle moes nie bedroef wees nie omdat die blydskap van die Here hulle beskutting was (v.11). Die Leviete het die hele volk tot bedaring gebring en opgeroep om stil te wees, omdat die dag heilig was en huilende gesigte nie daarby pas nie (v.12).  

Besprekingsvraag: Waarom vind ons dit vreemd om te hoor dat heiligheid en vreugde saamgaan?

Insig: Ons het hier te make met die belangrike plek van proklamasie binne die verbondsvernuwing van die volk van God, asook die belangrike plek van vreugde in die Here daarin.

Gebed in onmag

Lees: 1 Sam. 1:1-28

Gedagte vir kinders: Om te bid beteken dat ons erken dat net die Here ons kan help.   

Oorsig: Die geskiedenis van Samuel vind plaas aan die einde van die tyd van die Rigters waar die mense net gedoen het wat hulle wil. In daardie tyd was daar 'n Leviet met die naam Elkana (1 Kr. 6:33-38) wat twee vroue gehad: Hanna, kon geen kinders hê nie en word eerste genoem. Peninna word tweede genoem en kon wel seuns en dogters hê. Elkana het jaar vir jaar opgegaan het om die Here te aanbid by Silo. Hofni en Pinehas, die seuns van Eli, was daar, maar hulle was ontrou aan die Here, lees ons later (v.1-3; vgl. 1 Sam. 2:12).

Elkana  het tydens sy jaarlikse offers aan al sy gesinslede offervleis gegee, maar aan Hanna ’n dubbele deel omdat hy haar liefgehad het. Die Here het egter haar moederskoot gesluit. Peninna het haar ook bitterlik geterg om haar woedend in haar magteloosheid te maak, omdat die Here haar moederskoot gesluit het (v.4-5). Dit herinner ons aan Sara en Hagar vroeër (Gen. 16:1-4; 21:9). Dit het vir ’n geruime tyd so aangehou, veral by die jaarlikse offers, en Hanna kon maar net ween en wou soms selfs nie eet nie. Haar man was baie lief vir haar en het haar getroos dat hy baie lief is vir haar en haar daarop gewys dat Hy vir haar beter was as tien seuns (v.7-8).

Toe hulle eenmaal opgetrek het om voor die aangesig van die Here te verskyn, het Hanna gegaan om haar hart voor die Here uit te stort terwyl Eli, die priester, by die deurpos van die tempel (waarskynlik die tabernakel in ’n gebou) gesit het in Silo. Sy het belowe dat as die Here van die leërskare (eerste maal so genoem in die Bybel), aan haar 'n manlike kind sou gee, sy hom aan die Here sou gee volgens die Nasireër-gelofte (vgl. Num. 6). Dit het onder meer beteken dat geen skeermes op sy hoof sou kom nie (v.10-11). Eli het gedink sy is dronk omdat sy lank sag en net met haar mond gebid het, maar Hanna het verduidelik dat sy haar siel voor die Here uitgestort het. Eli het haar toe vrede en gebedsverhoring toegebid en sy het weggegaan en daarna was haar aangesig anders (v. 12-18). Die volgende dag het hulle vertrek nadat hulle aanbid het en by hulle huis in Rama gekom. Die Here het Hanna het Hanna toe verhoor en so is Samuel gebore wat so genoem is omdat sy hom van die Here gebid het. Nadat die kind gespeen is, vermoedelik drie jaar oud, het sy die seuntjie met offers na Eli gebring en vir hom vertel dat haar gebede verhoor is en dat sy die kind afsonder vir God se werk soos wat sy gebid het (v.19-28).  

 

Besprekingsvraag: Gaan dit by Hanna net om persoonlike vervulling of gaan dit oor meer?

Insig: Die verhaal van Hanna vind plaas aan die einde van die Rigtertydperk. Dit was 'n tyd toe die mense elkeen net gedoen het wat reg was in hul eie oë en sommige priesters was korrup (Rigt. 17-19; 21:25). God se Woord en Wet was nie hul maatstaf nie en afvallige priesters soos Hofni en Pinehas het meegehelp dat die volk die offer aan die Here verag (vgl. 1 Sam. 2:12,17). Hulle het dus die teenoorgestelde gedoen as wat hulle veronderstel was om te doen: om die mense te help om heilig en met blydskap te lewe. In hierdie toestand het Elkana se eie gesin ook iets van Israel se toestand uitgestraal. 

Die Messias en sy Kerk se missie

Lees: Luk. 4:14-32

Gedagte vir kinders: Die Here Jesus het gekom om sondige mense soos ons vry te maak.   

Oorsig: Na die Here Jesus se doop en salwing deur die Heilige Gees, en na sy versoeking in die woestyn, het Hy in die krag van die Gees na die noorde van die land, na Galilea. Teruggekeer. Die gerug oor Hom het begin rondgaan in die hele omtrek en Hy het in lyn met hulle geloof, in hulle sinagoges geleer en is deur almal geprys (v.14-15). Toe kom Hy ook in Nasaret waar Hy opgevoed was. Soos Hy gewoond was (let wel), gaan Hy op die Sabbatdag in die sinagoge en staan op om te lees. Die boekrol van Jesaja is aan Hom oorhandig, en toe kry Hy die gedeelte (Jes.  61:1-2 en klein stukkie van 58:6) waar geskrywe is oor die Here se Gees wat op iemand is omdat Hy gesalf is om die goeie nuus aan die armes te bring. Die wat verbryseld is van hart sal genees word en aan gevangenes vrylating verkondig word. Aan blindes sou daar herstel van gesig wees en die wat gebroke is sou in vryheid weggestuur word. So sou die aangename jaar van die Here aangekondig word en wat in terme van die Bybel ’n jubeljaar beteken het (v.16-19; vgl. Lev. 25:8-17).

Nadat die Here die boekrol toegemaak het en aan die dienaar teruggegee het, het Hy gaan sit, soos wat die gewoonte van die rabbi’s was. Die oë van almal was op Hom met verwagting gevestig. Toe begin Hy vir hulle sê: Vandag is hierdie Skrif in julle ore vervul. Almal het ook goeie dinge oor Hom gesê en was verwonderd oor sy aangename woorde. Maar hulle het ook getwyfel oor Hom, want was Hy dan nie die seun van Josef wat hulle geken het nie? (v.20-22). Hy het hulle toe geantwoord dat hulle Homongetwyfeld die spreekwoord sal toevoeg oor geneeshere wat eers hulle eie mense moet genees. Hy moes dit wat Hy in Kapernaum gedoen het, ook in sy vaderstad doen. Toe gee die Here egter vir hulle voorbeelde van Elia en Elisa wat wonders eerder onder heidene gedoen het. Toe dit in Elia se tyd drie jaar en ses maande nie gereën het nie en daar hongersnood was, is Elia eerder na ’n weduwee in Sarfat in Sidon gestuur. En Elisa het nie een melaatse gereinig nie, behalwe Naaman die Siriër (v.23-27).

Almal in die sinagoge is met woede vervul toe hulle dit hoor. Hulle het opgestaan en Hom uit die stad uitgedryf en Hom gebring tot op die rand van die berg waarop hulle stad gebou was om Hom daar af te gooi. Maar Hy het tussen hulle deur geloop en weggegaan omdat dit nog nie sy tyd was nie. So het Hy na Kapernaum gegaan en hulle daar ook op die Sabbat geleer. En die mense was verslae oor sy leer omdat sy woord met gesag was (v.28-32).

Besprekingsvraag: Hoe verstaan ons vrylating hier anders as die bevrydingsteologie?

Insig: Sommige gedeeltes in die Here Jesus se bediening fokus op die etiese gevolge van sy boodskap. In Lukas leer ons dat ons dit eers beter verstaan wanneer ons die missie van Jesus Christus beter verstaan en daarmee ook van sy liggaam, die Kerk. Hier in Nasaret spreek Hy die goeie nuus van sy missie uit vanuit Jesaja 61 en dit is duidelik dat die agtergrond van die jubeljaar (Lev. 25) in die Ou Testament in die agtergrond daarvan lê. Dit gee vir ons ’n bevrydende bloudruk oor die koms en doel van die ware Messias en daarmee ook oor ware Kerke. Valse messiaskomplekse kan ook hieraan gemeet word.

Hou rekening met die boodskap van jou doop

Lees: Rom. 6:1-11

Gedagte vir kinders: Die  doop getuig daarvan dat ons nuutgemaak is deur Jesus Christus.  

Oorsig: Die boek Handelinge eindig met die evangelie wat in die hoofsentrum van die wêreld van daardie tyd verkondig word. Net daarna vind ons die boek Romeine wat Paulus reeds geskryf het toe hy nog op pad was na Rome. Hierin kry ons een van die mees geordende uiteensettings van die evangelie in die Bybel. Dit het meermale al gelei tot vernuwing en reformasie in die Kerk van Jesus Christus.  Paulus begin sy brief deur eerstens daarop te wys dat die hele wêreld, die heidene (Rom.1), maar ook Israeliete van die ou verbond (Rom. 2 en 3), skuldig en verdoem staan voor God. Maar dan verkondig hy die evangelie van Jesus Christus wat sonder enige aandeel van ons die verlossing vir ons gebring het (Rom.3). Hy verduidelik waarom hierdie evangelie  en die genade daarvan reeds by Abraham en die ou verbond gegeld het (Rom. 4) en gaan dan verder om te verduidelik waarom die genade en die geloof ons laat deel aan Jesus Christus se redding eerder as aan Adam se sondeval. (Rom. 5).

In hoofstuk 6 begin hy om te verduidelik dat die oorweldigende genade van Christus oor elke sonde sedert Adam nie beteken dat ons nou kan doen wat ons wil sodat die genade so eintlik net meer kan word nie. Dit is beslis nie so nie en die rede is dat jy dan nie verstaan waarin jy deel kry deur jou doop nie. In en deur die doop word jy ingelyf in Jesus Christus se kruisiging en sterwe en begrafnis. Dit beteken dat jy in en deur Hom ook die sonde afgesterf het. Dit is een van die basiese betekenisse van die doop (v.1-3). Ons moet verstaan dat die doop bevestig dat ons daarom dood is en dat ons saam begrawe is met Christus. Saam met Hom is ons egter ook opgewek deur die heerlikheid van die Vader om in ’n nuwe lewe te wandel. Ons is dus ingeplant in Hom om saam te groei in sy dood en verwag ook so om saam met Hom te deel in sy opstanding (v.4-5).

Ons oue mens is dus saam met Christus gekruisig sodat ons dood is vir ons ou lewe en die sonde nie meer dien nie. Net mense wat gesterf het kan klaar wees met die sonde-probleem.  As ons dan saam met Christus gesterf het, glo ons dat ons ook saam met Hom sal lewe (v. 6-8). Ons weet dit omdat Jesus Christus na sy opwekking uit die dode, nooit weer kan sterf nie. Die dood heers eenvoudig nie meer oor Hom nie. Sy dood op aarde was eens en vir altyd, maar sy lewe nou is vir God. Daarom moet ons nou goeie rekenkunde doen wat op die feite gegrond is. Ons is dood vir die sonde en lewend vir God in Christus Jesus onse Here (v.9-11).

Besprekingsvraag: Watter dele uit die Ou Testament bevat reeds die boodskap van die doop?

Insig: Die ontsaglike en onverdienstelike genade wat God in Jesus Christus aan ons bewys, is so groot dat dit gerus meer as ons asem kan wegslaan. Iewers dring die vraag egter na vore wat so ’n groot genade wat altyd groter is as ons sonde, dan beteken vir ons moraliteit en ons etiek. Deur die eeue was daar diegene wat sulke genade goedkoop en ’n vrypas vir die sonde wou maak. Reeds in Martin Luther se tyd was daar reeds radikale hervormers wat die boodskap verkondig het dat jy eintlik nou kan maak wat jy wil, en in ons dag is daar die liberale Protestantisme wat ook duidelik hierdie weg opgaan en die toekoms van die Weste wat hierdeur in gedrang is. Die antinominanisme in die Kerk van elke eeu gebruik dan ook telkens een of ander vorm van die argument: Ons is mos nou vry van die wet. Dink egter aan die Israeliete wat bevry is en deur die Rooi See gegaan het. Was hulle vry om te doen wat hulle wou? Dink aan die verlore seun wat teruggekeer het. Kon hy na ’n ruk maar begin somme maak om dieselfde optrede van vroeër nogeens te beproef sonder dat enigiemand gewonder het dat hy al werklik gesnap het wat gebeur het? 

Die vierperdewa: uitgebrei

Hierdie artikel het oorspronklik by Standpunte verskyn, wat intussen ophou bestaan het. Dit is 'n uitbreiding van 'n vroeëre plasing alhier.

Sekere debatte hoef net lank genoeg aan te hou om by die binêre sis-geluide uit te kom: “Liberalis!” “Fundamentalis!” ’n Bekende werkswyse by die FAK is egter om nie te maklik by hierdie lis-tige brandmerke ingetrek te word nie. Die rede hiervoor, so voer alternatiewe modernes aan, is dat ons dalk te maklik die onderliggende probleem miskyk. Dit kan so maklik gebeur dat die twee pole ten diepste net teenoorstaande gevalle van dieselfde verdagte uitgangspunt is. Die bekendste voorbeeld hiervan is seker die holrug onderwerp van apartheid. Toenemend vra mense vandag daarom of grondiger besinning oor iets soos gemeenskapsfederalisme nie dalk die pro en anti-retoriek in nuwe bane kan stuur nie. Hierdie gesonde soeke na dieper sake wat polarisering moontlik kan ontsluit, is verfrissend en dring ons terselfdertyd ook om die bronne van ons gevestigde tradisies met nuwe moed op te soek. 

Half-gehoor

By die opsoek van tradisies wat die toets van die tyd deurstaan het, word dit egter ook duidelik dat ’n aansluitende saak ons aandag vra. Dit is dat ons eerlik genoeg moet wees om na te gaan of ons reg laat geskied aan hoe ’n bepaalde tradisie intern sy eie vraagstukke en probleme probeer uitsorteer het. Uiteindelik sou ’n mens wel die harde vraag moes vra of ’n hele tradisie nie dalk op sand bou nie, maar dit kan eers gedoen word nadat daar deeglik geluister is. Gebeur dit nie, is ons gewoon in strooipop-land waar die opponente van ’n ander tradisie hulself eenvoudig nie herken in die karikatuur wat ons van hulle oprig nie. N.P. Van Wyk Louw se woorde aan diegene wat streng en omvattend wil dink, kan gerus maar weer afgestof word: “Streng dink is: logies dink met gebruikmaking van begrippe wat behoorlik krities ondersoek is. ... min mense besef hoe verward die begrippe is waarmee hulle hul hele lewe werk - hoe vol van hul eie vooroordele, hoe half-gehoor en hoe verweef met verkeerde assosiasies; 'n mens kan sê: hoe besoedel met emosionaliteit.”

Dink byvoorbeeld aan iets soos die klassieke liberale tradisie. Vanweë die lading wat die woord liberaal in Afrikaans dra, kan diegene wat grondig vanuit hierdie tradisie werk hulself enersyds nie herken in dit wat sekere regse Afrikaners aan hulle toedig nie, maar andersyds ook nie in dit wat sekere linkse Afrikaners van hulle maak nie. Die verskil tussen denotasie en konnotasie speel ’n baie belangrike rol as jy nugterheid wil behou in sulke gesprekke. Ons gaan nie nou verder ingaan op die verskil tussen die klassieke liberale tradisie en die glibberalisme nie. Daarvoor is daar baie meer bekwames wat die woord kan voer. Ons gaan wel in op daardie ander gewraakte woord wat die teenparty graag gebruik om diegene wat nog aan substansie en permanente dinge glo, te brandmerk en te bevraagteken: fundamentalisme. Vanweë my eie agtergrond en belangstelling gaan ek dit benader met betrekking tot hoe die saak vandag dikwels in geloof en teologie hanteer word.

Ook wanneer ons die saak van fundamentalisme in die teologie van naderby beskou, is dit belangrik om eers te onderskei tussen bepaalde tradisies en die nabootsers daarvan. Doen ons dit nie, is een van die gevolge dat groot name soos Augustinus, Thomas Aquinas, Johannes Calvyn, en soveel ander figure betrek word in ’n f-tipering wat nie reg laat geskied aan die groot erfenis wat ons van hulle ontvang het nie. As jy jou vereenselwig met die belydenis van postmoderne vloeibaarheid sal jy miskien verplig wees om die groot geeste hierbo genoem, wel so te beskou, want hulle daag inderdaad diegene uit wat meen dat realisme net in jou kop en in konvensies bestaan. Hulle doen dit egter vanuit ’n ryk metafisiese onderbou en diegene wat te gemaklik met die woord “fundamentalisme” smeertogte onderneem, behoort eerder te vra of een van die gewilde mantras van vandag nie dalk toegepas moet word met drie vingers wat terugwys nie: Jou benoeming sê dalk meer van jouself as van dit wat jy probeer herbenoem. Want om die saak vir permanente dinge onbeskaamd op die tafel te plaas, beteken nog glad nie dat jy jou oog vir verskeidenheid hoef te verloor nie. Genoemde figure was deel van ’n ryk tradisie waar daar juis gevra is hoe vastheid en variasie lieflike danse kan uitvoer asook hoe konstansie en dinamiek saam met mekaar op reis mag gaan. 

Gelaagde misterie

Om egter meer spesifiek te raak: Hoe het die groot geeste die Bybel gelees as dit dan nie as fundamentalisties beskrywe moet word nie? En hoe is dit in gesprek met die wetenskap van die dag gebring? Ons gaan vir eers net aandag gee aan hoe die Bybel gelees is, aangesien dit die eerste plek van misverstand is. Karikature begin alreeds hier en indien daar nie insig is in hoe die Skrif, die tradisie, die rede en ervaring deur die eeue ingespan is om raamwerke en interne kontroles vir geloofwaardige Bybellees te ontwikkel nie, is dit sinneloos om verder te vra hoe die gesprek van die teologie met die vakwetenskappe (let wel, nie “die wetenskap” nie) behoort te verloop. Die feit is dat die sogenaamde fundamentalistiese en primitiewe Skrifuitleg van die kerkvaders glad nie so eendimensioneel plaasgevind het as wat dit vandag soms voorgehou word nie. Inteendeel, dit was tot oorbodens toe vol van simboliese lading, dramatiese samehang, en van ontvouende en gelaagde betekenis en misterie. Die uitnemende voorbeeld hiervan is sekerlik die Middeleeuse Quadriga, 'n teologiese metode van Bybelverstaan wat vandag nog baie peste en plae binne en buite die kerk kan uitroei.